Будааны хулгайч

2009-08-05 21:10:17

Австрийн Вена хотод, хуучин ажлын газрын маань ойролцоо Лихтенштэйны Ордон гэж байх... Миний мэдэхийн арав гаруй жил хаалтай байсан тэр газар 2004 онд музей болж Европт ховорхонд тооцогдох хувийн цуглуулгыг дэлгэж билээ... Хожим сонсвол тэр үнэт ховор урлагын бүтээлүүдийн эзэн нь Лихтенштейны хан хүү, хоёрдугаар Ханс-Адам байж.

Ханс-Адам ховор сонин урлагын бүтээлүүд цуглуулахаас гадна банк, хөдөө аж ахуйн бизнесс эрхэлдэг, дэлхийн хамгийн баян төрийн тэргүүн, нэгэн цагт АНУ, Энэтхэгийн хооронд цусгүй дайн дэгдээсэн айхтар нөхөр...

Учир нь түүний эзэмшдэг Техасын RiceTec (http://www.ricetec.com/) компани энэтхэгийн уламжлалт басмати будааг өөрийнх болгож патенталснаасаа болж Энэтхэгийн Засгийн Газар, WTO, USPTO-аас хүндхэн шахалтад орж дахиж басмати гэж дуугарах ч эрхгүй болсон тэр өдрөөс бидэнд маш их хамаатай нэгэн зүйл эхэлсэн юм.

Түүх харвал ядуу дорой орны уламжлалт гар урлал, газар тариалан, анагаах ухааны мэдлэг (технологи), хүнсий болон эмийн ургамал (генетик нөөц)-ыг хэн дуртай нь өөрийн мэт зөөдөг, судладаг, ашигладаг байж.

Одоо бодоход 1870-1873 онд Н.М.Прежевальскийн экспедицийн Монголоос авч явсан ургамал, амьтан, шавьжийн цуглуулгын дэргэд Ханс-Адамын гайхамшигт уран зургууд үнэ цэнэ, ач холбогдлоороо өчүүхэн юм. Хан хүү ч үүнийг сайн мэддэг байсан тул патент авчихаж.

Нөмрөг банздоо буюу Вансэмбэрүү (Зургын эх http://www.mongolia-expeditions.info)

1993 онд хүчин төгөлдөр болсон Биологийн Төрөл Зүйлийн Конвенцээр аливаа улс өөрийн био нөөцийг эзэмших суверень эрхтэй болсоныг тооцохгүй бол энэ мэтээр дуртай юмаа зүгээр аваад гарах нь арваад жилийн өмнө хэвийн үзэгдэл байсан гэдэг. Аз болж хан хүү будаа хулгайлсан хэргийн дуулианаар Biopiracy гэж хэлж бичих болсон юм.

Хэрэв 1837 онд АВА (access and benefit sharing agreement) байсан бол Ч.Дарвин Лондоны Геологийн Нийгэмлэгт уншсан илтгэлийнхээ хариуд tainted research хийснээр дуудуулж, Галлапагосаас авчирсан шувууны цуглуулгаасаа болж хулгайн хэргээр шийтгүүлэх нь гарцаагүй байлаа.

Харин Монголд яаж байна? Зөвхөн ургамлуудаас дурдвал чихэр өвс, нанхиад зээргэнэ, дэрэвгэр жиргэрүү, хусны онгол, цагаан мөөг, монгол хунчир, сибирь хуш, банздоо, гоо башир, зүүнгарын гоёо, дагуур жавай, монгол тост гээд бүгдийг нь дээрэмдэж байна, өөрсдөө бэлдэж өгч байна.

Юун conservation? Юун development? Юун profit? Юун benefit sharing? "Ядаж access fee гээд хэдхэн цаас ч гэсэн авья л даа!" гээд нэг хүн энд гаслаад байсан... Тэгвэл био материал нь аль хэдийнээ Clean title байхгүй, бид өөрсдөө blacklist-д орчихсон доо.
Буруу замаар будаа тээвэл...