Нисдэг шприц

2009-04-08 22:16:01

Хүн өөрөөсөө гадна олон амьтан тээж тэтгэж, тэдний төлөө амиа хүртэл өгдөг. Эхнэр нөхөр, эх эцэг, ах дүү, хамаатан, үр хүүхэд биш л дээ... Бичил биетнүүд, нян, мөөгөнцөр, шимэгч хорхой, шавьжуудийг хэлж байгаа юм.
Тэдний нэг нь шумуул. Дэрээр шидэхээс эхлээд дэлхийн эрүүл мэндийн байгууллагаас тэмцэж байгаа нь цуст дайн. Уг нь өндгөө л тээх гэж эмэгчин шумуул нь өчүүхэн бага цус сорохоос өөр гэмгүй...

Xамаг гай халдварт шүлсэнд нь бий. Зөвхөн Африкийн суб-сахарийн бүсэд жилдээ 350-500 сая өвчний тохиолдол гарч, 1 сая балчир хүүхдээ шумуулаар халдах өвчинд өргөдөг гэдэг. Тэр өвчин нь хумхаа.

Хумхаа гэдэг цусны улаан эсийн халдвар, Plasmodium falciparum ба P. vivax-аас үүдэлтэй байх нь тун элбэг. Бүх амьдралаа хүн, шумуул хоёрын биед жаргаж өнгөрүүлдэг бичил биетэн. Тиймээс хүн шумуул хоёрын зовлон ижил... Аргаа барсан өмнөд америкийн уугуулууд шумуул идчихвэл дахиад хазуулахгүй гэж итгэдэг байхав...

Хэн ч тоолсон юм, дэлхий дээр ойролцоогоор 3500 зүйл шумуул бий гэх. Зарим нь хойд туйлд хүртэл амьдарна. Эдгээрээс хүнд хамгийн гэмтэй нь Anopheles (malaria, filariasis), Aedes (yellow fever, dengue, chikungunya), ба Culex (West Nile, Japanese encephalitis, filariasis).

Олон төрлийн эмэн тэсвэртэй P.falciparum омогууд Зүүн Өмнөд Ази, ялангуяа Тайланд-Бирм, Тайланд-Камбодж болон Сахаар, Амазоны хөндийд амьдардаг гэдэг...

Уламжлалт эмчилгээ нэгэнт нэмэргүй болсоноос шалтгаалан ийм шумуулыг өөрийг нь вакцинжуулалтад хэрэглэх оролдогууд гарч байж. Британий судлаач Боб Синден, Жулиан Крамптон нар генетик аргаар өөрчилсөн шумуул ашиглан хумхаагийн эсрэг дархлаатай үүсгэх (иммуноген) уургыг хүнд дамжуулах боломжийн талаар идэвхтэй судлаж байж.

Тэр бүү хэл лабораторийн нөхцөлд хумхаа дамжуулж чаддаггүй шумуул гарган авсан байгаа юм. Зүгээр л нисдэг тариур гэсэн үг.

Харин тэр болтол Дэлхийн Эрүүл Мэндийн Байгуулагаас санал болгож байгаа ганцхан эмийн бодисоо хэрэглэсээр байхаар болж... Уг нь Монголын говьд элбэг ургах нэг зүйлын шарилжаас гарган авсан эм, монголоос бусад оронд тарималжуулж хэрэглэдэг юм...

Хачин сонин бүтэцтэй, асар өндөр идэвхтэй бодис агуулдаг нь хавдарын эсийг ч хордуулах чадвартай гэдэг (Disbrow et al. 65 (23): 10854. (2005)... Нисдэг тариур гартал удах байх өө...